Η Ενδοοικογενειακή Βία

Έννοια και Πράξεις Ενδοοικογενειακής Βίας

Στην ελληνική έννομη τάξη ως ενδοοικογενειακή βία ορίζεται η τέλεση αξιόποινης πράξης σε βάρος μέλους της οικογένειας, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει:

• τη σωματική βλάβη
• την παράνομη βία και απειλή
• τον βιασμό και την κατάχρηση σε ασέλγεια
• την προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας
• την ανθρωποκτονία εκ προθέσεως και
• τη θανατηφόρα σωματική βλάβη.

Αν η σωματική κάκωση είναι εντελώς ελαφρά, για τη θεμελίωση άδικης πράξης απαιτείται συνεχής συμπεριφορά του δράστη (ΑΠ 1/2022, ΑΠ 1203/2015).

Χαρακτηριστική είναι η με αριθμό 3428/2013 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Θεσσαλονίκης, η οποία δέχθηκε, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:

"Aποδείχθηκε ότι ο κατηγορούμενος με πρόθεση, με πολλές πράξεις που συνιστούν συνεχή συμπεριφορά προξένησε στην εγκαλούσα εντελώς ελαφρά κάκωση αυτής και βλάβη της υγείας της. Ειδικότερα στις 31-5-2007, αφού την έπιασε, την έριξε κάτω στο πάτωμα, ενώ αυτή κρατούσε το βρέφος - τέκνο της στην αγκαλιά της με αποτέλεσμα να υποστεί αυτή κάκωση της (ΔΕ) χειρός και στις 14-8-2007 τη χτύπησε με γροθιές, μπουνιές, λακτίσματα και χτυπήματα με καλώδιο φορτιστή σε διάφορα σημεία του σώματος της, προκαλώντας της μώλωπες. Παρότι στο συγκεκριμένο επεισόδιο της 14-8-2007 δεν υπήρχαν μάρτυρες πλην των εμπλεκομένων, κρίνεται ως αληθές το αναφερόμενο από την παθούσα γεγονός, λαμβανομένου υπόψη, αφενός του γεγονότος ότι η μητέρα της και εξετασθείσα μάρτυρας κατέθεσε ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου ότι είδε τους μώλωπες που έφερε η κόρη της και το καλώδιο του φορτιστή που κρατούσε ο κατηγορούμενος, αφετέρου του πλήθους των περιστατικών λεκτικής βίας αλλά και σωματικής βίας με δράστη τον κατηγορούμενο που είχαν προηγηθεί."

Σύμφωνα με τη νομολογία του Αρείου Πάγου, όλως ελαφρές σωματικές βλάβες κρίθηκαν οι εκχυμώσεις, θλάσεις, εκδορές, ερυθρότητα, ζάλη, κεφαλαλγία, εγκεφαλική διάσειση (ΑΠ 963/2019, 1649/2016, 810/2015), οι απλές κακώσεις (ΑΠ 540/2001), τα χτυπήματα με γυμνά χέρια στο κεφάλι, στον ώμο, στα χέρια ή στα πόδια (ΑΠ 433/1998).

Προστατευόμενα Πρόσωπα Νόμου Περί Ενδοοικογενειακής Βίας

Το αδίκημα της ενδοοικογενειακής βίας τυποποιείται όταν ασκείται σε βάρος μέλους οικογένειας. Σύμφωνα το με τον Ν. 3500/2006 οικογένεια είναι:

• η κοινότητα που αποτελείται από συζύγους ή πρόσωπα που συνδέονται με σύμφωνο συμβίωσης ή γονείς και συγγενείς πρώτου και δεύτερου βαθμού εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και τα εξ υιοθεσίας τέκνα τους.
• Περαιτέρω, εφόσον συνοικούν, στην οικογένεια περιλαμβάνονται, συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι τετάρτου βαθμού και πρόσωπα των οποίων επίτροπος, δικαστικός παραστάτης ή ανάδοχος γονέας έχει ορισθεί μέλος της οικογένειας, καθώς και κάθε ανήλικο πρόσωπο που συνοικεί στην οικογένεια.
• Οι διατάξεις του παρόντος νόμου εφαρμόζονται και στους μόνιμους συντρόφους και στα τέκνα, κοινά ή ενός εξ αυτών, στους τέως συζύγους, στα μέρη συμφώνου συμβίωσης που έχει λυθεί, καθώς και στους τέως μόνιμους συντρόφους.

Οι Ποινές στην Ενδοοικογενειακή Βία

Οι ποινές για αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας με βάση το ισχύον νομικό καθεστώς είναι οι εξής:

Πλημμελήματα (φυλάκιση ως 5 έτη)

Προσβολές της Σωματικής Ακεραιότητας

• ενδοοικογενειακή απλή σωματική βλάβη και εντελώς ελαφριά σωματική βλάβη που προξενείται από συνεχή συμπεριφορά (φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους)
• ενδοοικογενειακή επικίνδυνη σωματική βλάβη (φυλάκιση τουλάχιστον 2 ετών)
• ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη σε βάρος εγκύου ή σε βάρος μέλους της οικογένειας το οποίο, από οποιαδήποτε αιτία, είναι ανίκανο να αντισταθεί (φυλάκιση τουλάχιστον 2 ετών)
• ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη τελεσθείσα ενώπιον ανήλικου μέλους της οικογένειας (φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους)

Προσβολές της Προσωπικής Ελευθερίας

• ενδοοικογενειακή παράνομη βία (φυλάκιση τουλάχιστον 6 μήνες)
• ενδοοικογενειακή παράνομη απειλή (φυλάκιση)

Προσβολές της Γενετήσιας Αξιοπρέπειας

• ενδοοικογενειακή προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας (φυλάκιση μέχρι 2 έτη)
• ενδοοικογενειακή προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας σε βάρος ανήλικου (φυλάκιση τουλάχιστον 6 μήνες έως 3 έτη)
• για όποιον σε υπόθεση ενδοοικογενειακής βίας απειλεί μάρτυρα ή μέλος της οικογένειάς του ή ασκεί βία κατά του ή δωροδοκεί αυτόν, με σκοπό την παρακώλυση απονομής της δικαιοσύνης) (φυλάκιση 3 μήνες –έως 3 έτη)

Κακουργήματα

• ενδοοικογενειακή βαριά σωματική βλάβη (κάθειρξη έως 10 έτη)
• ενδοοικογενειακή βαριά σωματική βλάβη, στην επιβαρυντική περίπτωση που ο υπαίτιος επεδίωκε ή γνώριζε και αποδέχθηκε το αποτέλεσμα της πράξης του (κάθειρξη)
• ενδοοικογενειακή απλή σωματική βλάβη ως μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, επικίνδυνης για την υγεία, ή ψυχικού πόνου, ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση του θύματος (κάθειρξη) και στην επιβαρυντική περίσταση που το θύμα είναι ανήλικος (κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών)
• βιασμός (κάθειρξη)
• κατάχρηση σε ασέλγεια (κάθειρξη έως 10 έτη)

Ποινική Διαμεσολάβηση στην Ενδοοικογενειακή Βία

Στα πλημμελήματα ενδοοικογενειακής βίας ο αρμόδιος για την άσκηση ποινικής δίωξης Εισαγγελέας διερευνά τη δυνατότητα διαμεσολάβησης. Προϋπόθεση για την έναρξη της διαδικασίας ποινικής διαμεσολάβησης είναι η υποβολή ανεπιφύλακτης δήλωσης εκ μέρους του προσώπου στο οποίο αποδίδεται η τέλεση του εγκλήματος, ότι είναι πρόθυμο σωρευτικά:

1. να υποσχεθεί ότι δεν θα τελέσει στο μέλλον οποιαδήποτε πράξη ενδοοικογενειακής βίας (λόγος τιμής) και ότι, σε περίπτωση συνοίκησης, δέχεται να μείνει εκτός οικογενειακής κατοικίας για εύλογο χρονικό διάστημα, εάν το προτείνει το θύμα. Για την υπόσχεση αυτή συντάσσεται σχετική έκθεση.
2. να παρακολουθήσει ειδικό συμβουλευτικό - θεραπευτικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας σε δημόσιο φορέα, σε όποιον τόπο και για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται τούτο αναγκαίο από τους αρμόδιους θεραπευτές.
3. να άρει ή να αποκαταστήσει, εφόσον είναι δυνατόν, αμέσως τις συνέπειες που προκλήθηκαν από την πράξη και να καταβάλει εύλογη χρηματική ικανοποίηση στον παθόντα.

Αν ο ενδιαφερόμενος συμμορφωθεί προς τους όρους της ποινικής διαμεσολάβησης για χρονικό διάστημα τριών ετών, τότε η σχετική διαδικασία ολοκληρώνεται και εξαλείφεται η ποινική αξίωση της πολιτείας για το έγκλημα που αφορά.

Αν όμως, ο Εισαγγελέας, διαπιστώσει την υπαίτια μη ολοκλήρωση της ποινικής διαμεσολάβησης τότε ανασύρει τη δικογραφία από το αρχείο και η ποινική διαδικασία συνεχίζεται κατά τις οικείες διατάξεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, χωρίς να επιτρέπεται πλέον η υποβολή νέου αιτήματος για ποινική διαμεσολάβηση.

Παραγραφή Ποινών στην Ενδοοικογενειακή Βία

Σύμφωνα με τον ισχύοντα Νόμο, αν το αδίκημα της ενδοοικογενειακής βίας συνιστά κακούργημα, τότε παραγράφεται ύστερα από είκοσι (20) έτη αν ο νόμος προβλέπει την ποινή της ισόβιας κάθειρξης και ύστερα από δεκαπέντε (15) έτη σε κάθε άλλη περίπτωση. Αν όμως το αδίκημα αποτελεί πλημμέλημα, τότε παραγράφεται ύστερα από πέντε (5) έτη.

Ωστόσο, στις περιπτώσεις της ενδοοικογενειακής σωματικής βλάβης, ενδοοικογενειακής παράνομης βίας και απειλής και ενδοοικογενειακής προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας κατά ανηλίκου, η έναρξη της προθεσμίας παραγραφής αναστέλλεται μέχρι την ενηλικίωση του θύματος και για ένα έτος μετά, εφόσον πρόκειται για πλημμέλημα, και για τρία έτη μετά, εφόσον πρόκειται για κακούργημα.

Μέσα Άμυνας στην Ενδοοικογενειακή Βία

Η ενδοοικογενειακή βία, οποιαδήποτε μορφή και αν λάβει, συνιστά κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του θύματος. Με ποιον τρόπο, όμως το θύμα μπορεί να στραφεί κατά του δράστη; Οι δυνατότητες είναι οι ακόλουθες:

1. Η υποβολή της έγκλησης (γνωστή ως «μήνυση») κατά του δράστη στην οποία θα ζητά την άσκηση της ποινικής δίωξης κατά αυτού. Η καταγγελία του αδικήματος μπορεί να γίνει από οποιοδήποτε τρίτο και όχι απαραίτητα από το θύμα.
2. Η άσκηση αγωγής κατά του δράστη στα λεγόμενα Πολιτικά Δικαστήρια με την οποία το θύμα θα αιτείται από αυτόν χρηματική αποζημίωση. Το Δικαστήριο θα αποφασίσει για το ποσό της χρηματικής αποζημίωσης με βάση την κρίση του πλην όμως το επιδικασθέν ποσό δε μπορεί να είναι κατώτερο των χιλίων ευρώ (εκτός αν ο ίδιος ο παθών ζήτησε μικρότερο ποσό).
3. Στα Πολιτικά Δικαστήρια, σε περίπτωση άμεσου και κατεπείγοντος κινδύνου, το θύμα μπορεί να ασκήσει και αίτηση ασφαλιστικών μέτρων.

Η επιλογή της υποβολής μήνυσης δεν αποκλείει τη δυνατότητα άσκησης αγωγής, και το αντίθετο. Το θύμα, δηλαδή, μπορεί να υποβάλει μήνυση και να ασκήσει και αγωγή κατά του δράστη ή να επιλέξει μία από τις δύο δυνατότητες.

Μέσα Απόδειξης στην Ενδοοικογενειακή Βία

Αποδεικτικά μέσα σε μία δικαστική υπόθεση είναι τα μέσα γνώσης που χρησιμοποιεί το Δικαστήριο για να πεισθεί για την αλήθεια αμφισβητούμενων ισχυρισμών. Στην περίπτωση της ενδοοικογενειακής βίας μέσα απόδειξης έχουν αποτελέσει, μεταξύ άλλων:

• ιατρικές γνωματεύσεις από Δημόσιο κυρίως Νοσοκομείο
• καταγγελία του περιστατικού στο Αστυνομικό Τμήμα
• οι καταθέσεις προσώπων που γνωρίζουν το γεγονός είτε γιατί το θύμα το γνωστοποίησε σε αυτούς ή γιατί αποτέλεσαν μάρτυρες του περιστατικού όπως για παράδειγμα ακόμη και αυτήκοοι μάρτυρες-γείτονες
• φωτογραφίες, στις οποίες η αναγραφή επί αυτών της ημερομηνίας λήψης καθιστά το μέσο πιο ισχυρό

Υπάρχουν φορές που το θύμα δεν καταγγέλλει το αδίκημα διότι κατά την κρίση του δεν υπάρχουν οι επαρκές αποδείξεις ή πρόσωπα που προθυμοποιούνται να καταθέσουν ως μάρτυρες. Ωστόσο, με τον κατάλληλο χειρισμό της υπόθεσης, ουκ ολίγες φορές έχουν υπάρξει περιπτώσεις καταδίκης στις οποίες εκ πρώτης εκτίμησης τα αποδεικτικά στοιχεία φαίνονταν «ελλιπή». Η σωστή, λοιπόν, και προσεκτική συλλογή του αποδεικτικού υλικού από τον Δικηγόρο του θύματος είναι καίριας σημασίας.

Το δικηγορικό μας γραφείο χειρίζεται υποθέσεις οικογενειακού δικαίου από το 2005. Μπορείτε να διαβάσετε στην ιστοσελίδα μας ανωνυμοποιημένες αποφάσεις που εκδόθηκαν σε υποθέσεις που χειριστήκαμε. Μη διστάσετε να να απευθυνθείτε σε εμάς για να σας συμβουλεύσουμε υπεύθυνα και να σας υποδείξουμε τις ενδεδειγμένες ενέργειες για την επίλυση του προβλήματός σας.