Τα ατυχήματα που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της εργασίας ή συνδέονται με αυτήν είναι βαρύνουσας σημασίας, καθώς γεννούν έννομες συνέπειες για τα συμβαλλόμενα στη σύμβαση εργασίας μέρη.
Ένα ατύχημα δύναται να χαρακτηρισθεί ως εργατικό, όταν σύμφωνα με το άρθρο 34 του Ν. 1846/1951 λαμβάνει τη μορφή βίαιου συμβάντος που επέρχεται κατά την εκτέλεση της εργασίας ή με αφορμή αυτήν και έχει ως συνέπεια τη βλάβη της υγείας ή ακόμα και την απώλεια της ζωής του εργαζομένου.
Η Έννοια του Βίαιου Συμβάντος στο Εργατικό Ατύχημα
Ως βίαιο συμβάν χαρακτηρίζεται εκείνο το γεγονός, το οποίο είναι εξωτερικό ως προς τον οργανισμό του παθόντος, μη οφειλόμενο δηλαδή σε παθολογικά αίτια, και παράλληλα συνδέεται αιτιωδώς με την εργασία δημιουργώντας σχέση αιτίου – αποτελέσματος. Κρίθηκε από τα πολιτικά δικαστήρια ότι η καρδιακή προσβολή που επήλθε λόγω της υπέρμετρης προσπάθειας του εργαζομένου να ανταποκριθεί στην εργασία αποτελεί εργατικό ατύχημα, καθώς δεν προήλθε από παθολογικά αίτια αλλά από την υπέρμετρη προσπάθεια του εργαζομένου, η οποία έλαβε τη μορφή βίαιου συμβάντος και συνδέεται αιτιωδώς με την εργασία (ΑΠ 1616/2003). Αντίθετα, αν ένα αντίστοιχο περιστατικό συμβεί μεν στο χώρο εργασίας και κατά τη διάρκεια εκτέλεσης αυτής αλλά στο πλαίσιο των κανονικά υφιστάμενων συνθηκών, δεν αποτελεί εργατικό ατύχημα, καθώς πρόκειται για τυχαίο γεγονός που επήλθε κατά τη διάρκεια της εργασίας, χωρίς να προκλήθηκε από αυτήν. Ως εκ τούτου δεν αποτελεί βίαιο συμβάν, συνδεόμενο αιτιωδώς με την εργασία.
Η Καρίνα Πογκοσιάν, δικηγόρος Θεσσαλονίκης
Ατυχήματα Κατά την Εκτέλεση της Εργασίας
Τα περισσότερα εργατικά ατυχήματα είναι αυτά που συμβαίνουν κατά την εκτέλεση της εργασίας ως άμεση συνέπειά της και συνδέονται ευθέως, τοπικά και χρονικά με αυτήν. Τέτοιου είδους ατυχήματα συνήθως εύκολα μπορούν να χαρακτηριστούν ως εργατικά, καθώς ο αιτιώδης σύνδεσμος του βίαιου γεγονότος με την εργασία είναι αρκετά προφανής. Συνηθέστερες είναι οι περιπτώσεις πρόκλησης σωματικής βλάβης κατά την εκτέλεση της εργασίας, η οποία επέρχεται κατόπιν έκτακτων και απρόβλεπτων συνθηκών (π.χ. τραυματισμός από εργαλείο ή μηχάνημα, καταπόνηση του οργανισμού λόγω αυξημένης ανάγκης για προσφορά εργασίας).
Ατυχήματα εξ’ Αφορμής της Εργασίας
Μία άλλη κατηγορία αφορά στα ατυχήματα εκείνα που δεν συνδέονται τόσο άμεσα με την εργασία και δεν συμβαίνουν καν κατά την εκτέλεση αυτής, αλλά με αφορμή αυτή. Ο αιτιώδης σύνδεσμος δηλαδή δε διακόπτεται, καθώς εξακολουθεί να υπάρχει ένας δεσμός που συνδέει την εργασία με το αιφνίδιο συμβάν. Ο δεσμός αυτός έγκειται στο γεγονός ότι το ατύχημα δεν θα είχε επέλθει, αν ο εργαζόμενος δεν απασχολείτο στη συγκεκριμένη εργασία. Έτσι, η νομολογία διεύρυνε κατά πολύ την έννοια των περιστατικών εκείνων που εντάσσονται πλέον στο πεδίο των εργατικών ατυχημάτων με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα ατυχήματα που συμβαίνουν στη διαδρομή του εργαζομένου από και προς την εργασία, εφόσον αυτή δεν διαφοροποιείται από τη συνήθη πορεία, ώστε να μη μεσολαβήσει κάποιο γεγονός που θα διακόψει τον αιτιώδη σύνδεσμο μεταξύ του ατυχήματος και της εργασίας (ΑΠ 485/2000).
Αντίστοιχα, θεωρείται εργατικό ατύχημα αυτό το οποίο συμβαίνει κατά την είσπραξη του μισθού, ακόμα και αν ο μισθωτός βρίσκεται σε κανονική άδεια (Έγγραφο ΙΚΑ 82147/27.11.1975), καθώς επίσης και το ατύχημα που επήλθε κατά τη διάρκεια ενός διαπληκτισμού μεταξύ των εργαζομένων με αφορμή την εργασία και όχι για προσωπικούς λόγους.
Κατά τον ίδιο τρόπο θεωρείται εργατικό ατύχημα εκείνο που συνέβη κατά την απομάκρυνση του εργαζομένου από το χώρο εργασίας, προκειμένου να γευματίσει. Ειδικότερα, αν ο εργαζόμενος μεταβεί στο κοντινότερο εστιατόριο, προκειμένου να ικανοποιήσει μία βιοτική του ανάγκη, δε διακόπτεται ο χρονικός ή ο τοπικός σύνδεσμος με την εργασία, εφόσον βέβαια δεν υπάρχουν παρεκκλίσεις από τη συνηθισμένη πορεία, και εφόσον δεν απομακρύνεται για λόγο που δε δύναται να συνδεθεί με την εργασία.
Ο εργοδότης οφείλει να μεριμνήσει κατά το δυνατόν για οποιοδήποτε συμβάν που θα μπορούσε να λάβει τη μορφή εργατικού ατυχήματος.
Επιδείνωση Προϋπάρχουσας Νόσου
Εκτός των ανωτέρω κατηγοριών που προβλέπονται ευθέως από τον νόμο, υπάρχουν περιπτώσεις προϋπάρχουσας ασθένειας, η επιδείνωση της οποίας δύναται να χαρακτηρισθεί ως εργατικό ατύχημα. Ειδικότερα, η υπό κανονικές συνθήκες εργασίας εκδήλωση προϋπάρχουσας νόσου μπορεί να θεωρηθεί εργατικό ατύχημα, εάν ο εργοδότης, αφού έλαβε γνώση της ασθένειας, αμέλησε να λάβει τα απαιτούμενα για τη προστασία του εργαζομένου μέτρα (π.χ. έγκαιρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, χορήγηση άδειας), τα οποία υποχρεούται να λαμβάνει για την προστασία της ζωής και της ασφάλειάς του, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της νόσου (ΑΠ 154/2006). Επιπλέον, η επιδείνωση της προϋπάρχουσας νόσου συνεπεία της υποχρέωσης εξακολούθησης απασχόλησης, έστω και υπό κανονικές συνθήκες, εφόσον ο εργοδότης γνώριζε την ασθένεια, αποτελεί εργατικό ατύχημα, καθώς οι κανονικές συνθήκες καθίστανται πλέον εξαιρετικά δυσχερείς και απαιτούν την υπέρμετρη προσπάθεια του εργαζομένου με αποτέλεσμα τον ολικό κλονισμό της υγείας του. Οι συνήθεις συνθήκες που μετατρέπονται σε εξαιρετικά δυσμενείς λαμβάνουν πλέον τη μορφή βίαιου συμβάντος, ικανού να προκαλέσει εργατικό ατύχημα (ΑΠ 1616/2003). Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ζήτημα της αυτοκτονίας, η οποία, αν και κατ’ αρχήν δύσκολα θα μπορούσε να αποτελέσει εργατικό ατύχημα, δύναται να χαρακτηρισθεί ως τέτοιο, εφόσον συνδέεται αιτιωδώς με τις πιεστικές συνθήκες εργασίας, οι οποίες οδήγησαν στον ψυχικό κλονισμό του εργαζομένου, ακόμα και αν η νόσος προϋπήρχε (ΑΠ 998/2012).
Υποχρεώσεις Εργοδότη
Σε περίπτωση που ένα ατύχημα λάβει χώρα στο πλαίσιο της εργασίας, ο εργοδότης οφείλει να αντιδράσει αμέσως τηρώντας την εκ του νόμου προβλεπόμενη διαδικασία. Ειδικότερα, βαρύνεται με την υποχρέωση αναγγελίας του ατυχήματος άμεσα στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας, στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα και στον ασφαλιστικό φορέα του παθόντος. Εκτός αυτών όμως, οφείλει να τηρεί ειδικό βιβλίο ατυχημάτων, όπου αναγράφονται η περιγραφή και τα αίτια κάθε ατυχήματος, κατάλογο των εργατικών ατυχημάτων και ειδικό βιβλίο καταχώρισης των μετρήσεων και των αποτελεσμάτων ελέγχου του εργασιακού περιβάλλοντος και των ιατρικών εξετάσεων. Βέβαια, σε κάθε περίπτωση υποχρεούται να εφαρμόζει τις υποδείξεις των τεχνικών και υγειονομικών επιθεωρητών εργασίας και να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, καθώς και να μεριμνήσει κατά το δυνατόν για οποιοδήποτε συμβάν που θα μπορούσε να λάβει τη μορφή εργατικού ατυχήματος.
Ο εργαζόμενος δικαιούται ιατροφαρμακευτική και νοσοκομειακή περίθαλψη, καθώς επίσης αναρρωτική άδεια και επίδομα ασθενείας.
Δυνατότητες Εργαζομένου
Ο εργαζόμενος που καθίσταται παθών εργατικού ατυχήματος διαθέτει κατ’ αρχήν τη δυνατότητα να ασκήσει την αγωγή αποζημίωσης του άρθρου 1 του Ν.551/1915, εφόσον η ανικανότητα για εργασία διήρκεσε τουλάχιστον τέσσερις ημέρες. Διευκρινίζεται ότι αυτή η αποζημίωση αφορά στην αποκατάσταση της περιουσιακής ζημίας, ενώ ο εργοδότης υπέχει αντικειμενική ευθύνη, ανεξάρτητη δηλαδή από οποιοδήποτε πταίσμα. Ωστόσο, η αποζημίωση αυτή είναι περιορισμένη, όπως ειδικά προβλέπεται στον νόμο, ανάλογα με τη μορφή και τη διάρκεια της ανικανότητας. Επίσης, ο εργαζόμενος μπορεί να αξιώσει πλήρη αποζημίωση, αν το ατύχημα οφείλεται σε δόλο του εργοδότη ή των προστηθέντων από αυτόν, όπως προβλέπεται στο άρθρο 16 του ίδιου νόμου, το οποίο μάλιστα παρέχει στον εργαζόμενο τη διακριτική ευχέρεια να ασκήσει την αγωγή αποζημίωσης είτε του νόμου 551/1915 είτε του κοινού δικαίου, κατά τις διατάξεις των αδικοπραξιών.
Σημειώνεται ότι για τους ασφαλισμένους στο ΙΚΑ ισχύει η απαλλαγή του εργοδότη από την αποζημίωση, εκτός αν το ατύχημα οφείλεται σε δόλο του εργοδότη ή των προστηθέντων.
Τέλος, σε κάθε περίπτωση ο εργαζόμενος δύναται να αξιώσει χρηματική ικανοποίηση για την ηθική του βλάβη σύμφωνα με τις διατάξεις του αστικού δικαίου, εφόσον το ατύχημα οφείλεται σε πταίσμα του εργοδότη ή των προστηθέντων. Το πταίσμα αυτό είναι εν προκειμένω η αμέλεια λήψης των απαραίτητων για τη διασφάλιση της προστασίας της υγείας και της ζωής του εργαζομένου μέτρων. Με τον ίδιο τρόπο, σε περίπτωση θανατηφόρου εργατικού ατυχήματος, οι συγγενείς του θανόντος μπορούν να αξιώσουν χρηματική ικανοποίηση για την ψυχική τους οδύνη. Βέβαια, εάν ούτε ο εργοδότης ούτε ο προστηθείς από αυτόν έχουν υπαιτιότητα, αλλά το ατύχημα οφείλεται σε τυχαίο γεγονός ή σε αποκλειστική υπαιτιότητα του εργαζομένου, δεν οφείλεται χρηματική ικανοποίηση. Τέλος, ο εργαζόμενος δικαιούται ιατροφαρμακευτική και νοσοκομειακή περίθαλψη, καθώς επίσης αναρρωτική άδεια και επίδομα ασθενείας.
Συμπερασματικά, η έννοια του εργατικού ατυχήματος είναι αρκετά ευρεία, ώστε να καλύπτει τις περισσότερες περιπτώσεις στις οποίες υπήρξε ελλιπής πρόβλεψη για την ασφάλεια του εργαζομένου που απέβη καταστροφική για την υγεία του, είτε επειδή δεν λήφθηκαν τα απαραίτητα για την προστασία του εργαζομένου μέτρα, είτε επειδή υπήρξε δόλος πρόκλησης εργατικού ατυχήματος. Γι’ αυτό και κρίνεται εξίσου σημαντική για την ολοκληρωμένη προστασία του εργαζομένου η λήψη των αναγκαίων μέτρων εκ μέρους του εργοδότη, προκειμένου να χαρακτηρισθεί ένα συμβάν, εγκαίρως, ως εργατικό ατύχημα. Κάθε εργαζόμενος, όμως, οφείλει να γνωρίζει τα δικαιώματά του προκειμένου να αξιώσει όλες τις παροχές που προβλέπει ο νόμος, τόσο για την περιουσιακή του αποκατάσταση, όσο και για την ηθική του βλάβη.
Στο γραφείο μας υπάρχει μία ομάδα δικηγόρων εξαιρετικά καταρτισμένων και εξειδικευμένων σε θέματα εργατικού δικαίου. Θα σας υποδείξουν τις διαθέσιμες επιλογές, θα σας προτείνουν λύσεις και εν τέλει θα χειριστούν την υπόθεσή σας με συνέπεια και υπευθυνότητα προκειμένου ο αγώνας σας να έχει επιτυχή έκβαση.