Μέσα Προστασίας από Θορύβους, Οσμές και Ρύπους Γειτονικών Διαμερισμάτων
Το συχνότερο πρόβλημα των ενοίκων στις πολυκατοικίες είναι οι εκπομπές μη ανεκτών θορύβων, ιδιαίτερα σε ώρες κοινής ησυχίας, από τα γειτονικά διαμερίσματα, ρύπων και οσμών. Τέτοιες είναι λόγου χάρη το συνεχές γάβγισμα του σκύλου που παραμένει σε κοινόχρηστο χώρο, η μουσική που ακούει σε πολύ υψηλή ένταση ο νεαρός φοιτητής, ο καπνός από τη μεγάλη ψησταριά που έχει εγκαταστήσει κάποιος στο μπαλκόνι του, κατά παράβαση των πολεοδομικών διατάξεων, οι ρύποι από την καπνοδόχο παρακείμενης βιοτεχνίας, η ανερχόμενη υγρασία στον τοίχο από τη βλάβη στο υδραυλικό σύστημα του διπλανού διαμερίσματος, Σε αυτές ή άλλες ανάλογες περιπτώσεις μπορούμε να προστατευθούμε δυνάμει των διατάξεων του Αστικού Κώδικα (ΑΚ) περί προσβολής της προσωπικότητας ή της διατάραξης της νομής, ασκώντας κατ' αρχήν αίτηση ασφαλιστικών μέτρων και εν συνεχεία τακτική αγωγή, ζητώντας να παύσει η προσβολή της προσωπικότητάς ή η διατάραξη της νομής μας, να απαγορευτεί κάθε προσβολή ή διατάραξή τους στο μέλλον, με την παράλληλη απειλή χρηματικής ποινής για κάθε μελλοντική παράβαση.
Ειδικότερα, κατά το άρθρο 57 του Αστικού Κώδικα «όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον ... Αξίωση αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες δεν αποκλείεται ...». Το εν λόγω ιδιωτικό δικαίωμα στην προσωπικότητα έχει διαπλασθεί από το νόμο ως ένα δικαίωμα - πλαίσιο με επί μέρους αυτοτελείς εκφάνσεις που αποτελούν ειδικότερα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στη ζωή, το δικαίωμα στην υγεία, το δικαίωμα στην τιμή κ.ο.κ. (βλ. Καράκωστα, Περιβάλλον και Δίκαιο, Αθήνα-Κομοτηνή 2000, σ. 172). Η προσωπικότητα του ανθρώπου γεννάται και αναπτύσσεται ακώλυτα μέσα σε ένα ζωτικό χώρο που αποτελείται κατ' αρχήν από τα εκτός συναλλαγής πράγματα, δηλαδή κατά το άρθρο 966 ΑΚ, α) τα κοινό σε όλους (η ατμόσφαιρα και η θάλασσα), β) τα κοινόχρηστα (όπως, ενδεικτικώς κατ' όρθρο 967 ΑΚ, τα ελευθέρως και συνεχώς ρέοντα νερό, οιδρόμοι, οι πλατείες, οι αιγιαλοι κ.λπ.) και γ) τα προορισμένα για την εξυπηρέτηση δημόσιων, δημοτικών, κοινοτικών ή θρησκευτικών σκοπών.
Στην έννοια του αναγκαίου στην ανθρώπινη προσωπικότητα ζωτικού χώρου εντάσσονται και άλλα περιβαλλοντικό αγαθό μη υπαγόμενα εκ πρώτης όψεως στις ανωτέρω κατηγορίες, όπως είναι η αισθητική του τοπίου, η προσήκουσα πολεοδομική ανάπτυξη με σεβασμό στον φωτισμό και τον αερισμό (βλ. ΜΠρΝαξ 58/89 αδημ. και Καράκωστα, ό.π. σ. 174). Η ακώλυτη απόλαυση της χρήσης και της ωφέλειας των αγαθών που συναποτελούν τον ζωτικό περιβαλλοντικό χώρο για την ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας συνιστά αυτοτελή έκφανση του δικαιώματος της προσωπικότητας που προστατεύεται από τις προαναφερθείσες διατάξεις των άρθρων 57 και 59 του ΑΚ.
Προσβολή της ειδικότερης αυτής πλευράς του δικαιώματος επί της προσωπικότητας επέρχεται όταν διαταράσσεται στοιχείο του ζωτικού χώρου από τα ανωτέρω αναφερόμενα κατά τέτοιο τρόπο ώστε: α) καταργείται εξολοκλήρου ή αλλοιώνεται η κοινή ωφέλεια που πηγάζει από τη χρήση του συγκεκριμένου αγαθού, είτε β) καθίσταται αδύνατη η χρήση του στοιχείου αυτού ή άλλου συνδεομένου προς αυτό, (βλ. ΑΠ 286/87 ΕλλΔνη 29. 1365 και Καράκωστα, ό.Π. σ. 173 και 176).
Τέτοια προσβολή είναι απαγορευμένη κατά το άρθρο 57 ΑΚ και αναδίδει τις εκεί καθοριζόμενες αξιώσεις εφόσον είναι παράνομη. Τούτο συμβαίνει, κατά την κρατούσα άποψη, όταν η προσβολή γίνεται κατά παράβαση ρητής διάταξης νόμου (βλ. ΑΠ 718/2001) ενώ κατ' άλλη άποψη και όταν υπάρχει οποιαδήποτε κοινωνικό απρόσφορη επέμβαση στη σφαίρα του συγκεκριμένου κάθε φορά αγαθού η οποία λαμβάνει χώρα χωρίς προς τούτο δικαίωμα ή με την άσκηση μεν δικαιώματος που όμως είτε είναι μικρότερης σπουδαιότητας από το προσβαλλόμενο είτε ασκείται υπό περιστάσεις που καθιστούν την άσκησή του καταχρηστική κατ' άρθρο 281 του Αστικού Κώδικα και 25 παρ. 3 του Συντάγματος, (ΕφΑθ 1688/98), δηλαδή δεν απαιτείται να είναι η προσβάλλουσα το αγαθό συμπεριφορά απαγορευμένη από ειδική διάταξη νόμου αλλά αρκεί το ότι είναι βλαπτική και κοινωνικά απρόσφορη και μόνο.
Η παράνομη προσβολή δεν απαιτείται να είναι επιπλέον και υπαίτια (βλ.. Καράκωστα, ό.π. σ. 175 και τις εκεί περαιτέρω παραπομπές).
Την ύπαρξη δικαιώματος για να ενεργήσει με τον επίμαχο επιβλαβή τρόπο υποχρεούται να προτείνει και να αποδείξει ο επικαλούμενος αυτό κατ' ένσταση, ενώ την ενδεχόμενη κατάχρηση του δικαιώματος αυτού ή την υστέρησή του σε σπουδαιότητα έναντι του προσβαλλομένου μπορεί να προτείνει κατ' αντένσταση ο ενάγων ή αιτών, (βλ. ΕφΑθ 1688/98).
Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι η απόλαυση ενός ήρεμου περιβάλλοντος ελεύθερου από ρύπους είναι και αυτή μία έκφανση του δικαιώματος επί της προσωπικότητας. Προσβολή ως προς αυτή την πλευρά του όλου δικαιώματος μπορεί να προκαλείται και όταν διαταράσσεται η ωφέλεια από την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος όσον αφορά την ατμόσφαιρα με την εκπομπή ρύπων όπως καπνού, αναθυμιάσεων αλλά και θορύβων (ηχορύπανση). Εάν η εκπομπή είναι τόσο ισχυρή ώστε να απειλεί και την υγεία των κοινωνών τότε επέρχεται προσβολή και ως προς μία επιπλέον έκφανση του γενικού δικαιώματος της προσωπικότητας εκείνης που αφορά το ειδικότερο δικαίωμα στην υγεία.
Οι προσβολές που επέρχονται με εκπομπή θορύβων είναι πάντα παράνομες όχι μόνο ως κοινωνικά απρόσφορες βλαπτικές πράξεις αλλά και ως αντικείμενες σε ειδικότερες ρητές απαγορευτικές διατάξεις του νόμου και μάλιστα στο άρθρο 417 του Ποινικού Κώδικα περί διαταράξεως ησυχίας, στα άρθρα 1 και 3 του α.ν. 2520/1940, στην Υγειονομική διάταξη Α5/3010/14.8.1985 (ΦΕΚ Β' 593) και στην Αστυνομική διάταξη 1/1991 (ΦΕΚ Β' 621), (βλ. ΑΠ 718/2001 ό.π.).
Τις αξιώσεις εκ του άρθρου 57 Αστικού Κώδικα επί προσβολής της προσωπικότητας μπορεί να ασκήσει ο προσβαλλόμενος όχι μόνο με τακτική αγωγή αλλά και με αίτηση λήψεως ασφαλιστικών μέτρων για την προσωρινή ρύθμιση κατάστασης κατ' άρθρα 731 επ. ΚΠολΔ (ΠΠρΑθ 702/81 ΝοΒ 29.1301 και Τζίφρας, Ασφ. Μέτρα 1985, σ.273 επ.).
Αφετέρου κατά το άρθρο 1003 Αστικού Κώδικα ο κύριος ακινήτου δεν έχει υποχρέωση να ανέχεται εκπομπές θορύβου κ.λπ. από άλλο γειτονικό ακίνητο και συνεπώς έχει δικαίωμα να ζητήσει να απαγορευθούν αυτές (αξίωση για άρση της προσβολής και παράλειψη στο μέλλον) εφόσον παραβλάπτουν σημαντικά τη χρήση του ακινήτου του και δεν προέρχονται από χρήση συνήθη για ακίνητα της περιοχής.
Η προστασία στην περίπτωση αυτή χωρεί είτε με τακτική αγωγή περί διαταράξεως κυριότητας κατ' άρθρο 1108 Αστικού Κώδικα (= αρνητική αγωγή) ή με τακτική αγωγή περί διαταράξεως της νομής κατ'άρθρο 989 Αστικού Κώδικα, είτε με αίτηση ασφαλιστικών μέτρων για την προσωρινή προστασία της νομής του προσβαλλομένου λόγω διαταράξεως. Η μορφή της προστασίας αυτής οργανώνεται παράλληλα με εκείνη που δίδεται εκ του ότι οι εν λόγω εκπομπές συνήθως συνιστούν και προσβολή της προσωπικότητας υπό την ανωτέρω έννοια, (βλ. παρατηρήσεις Γ. Ιατρού υπό την ΑΠ 718/2001 ΧριδΔ 511 επ.). Επί ασφαλιστικών μέτρων δεν μπορούν να ζητηθούν και οι δύο μορφές προστασίας ταυτόχρονα διότι για την μεν προσβολή στην προσωπικότητα αρμόδιο καθ' ύλη είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο (άρθρο 683 παρ. 1 ΚΠολΔ), ενώ για την προστασία της νομής από την συρρέουσα διατάραξη αυτής είναι το Ειρηνοδικείο (άρθρο 733 ΚΠολΔ).
Μπορείτε παρακάτω να διαβάσετε ενδεικτικά δικαστικές αποφάσεις, οι οποίες δικαίωσαν ιδιοκτήτες που προσέφυγαν στη δικαιοσύνη για να προστατευτούν από τις παράνομες εκπομπές θορύβων, ρυπών και οσμών από παρακείμενες ιδιοκτησίες.
19/2006 ΕιρΡόδου: Ασφαλιστικά μέτρα νομής. Εκπομπή θορύβου και δονήσεων από γειτονικό συνεργείο αυτοκινήτων. Διατάσσεται η παύση της λειτουργίας όλων των μηχανημάτων του συνεργείου.
173/2007 ΕιρΆρτας: Ασφαλιστικά μέτρα νομής. Λειτουργία στάβλου χωρίς άδεια και εκπομπές οσμών λόγω κοπριάς.
135/2011 ΕιρΣκύδρας: Ασφαλιστικά μέτρα νομής. Ράντισμα με φυτοφάρμακα. Απαγορεύει στον καθ' ου να ραντίζει με αυτόματο βυτίο και τον υποχρεώνει να ραντίζει χειροκίνητα.
